Nowe centrum przesiadkowe w Częstochowie zamiast starego dworca

Polskie Koleje Państwowe S.A. realizują w Częstochowie ważną inwestycję, która zaowocuje nowoczesnym centrum przesiadkowym zintegrowanym z dworcem kolejowym. W dniu 23 kwietnia bieżącego roku podpisano umowę z generalnym wykonawcą, co oznacza rychłe rozpoczęcie prac budowlanych według projektu wyłonionego w drodze konkursu architektonicznego. Warto przyjrzeć się argumentom przemawiającym za rozbiórką starego i budową nowego dworca, co z perspektywy pasażerów i mieszkańców jest rozwiązaniem bardziej korzystnym.

Już na wczesnym etapie planowania koncepcyjnego inwestycji, PKP S.A. aktywnie uwzględniały opinie społeczności lokalnej oraz przyszłych użytkowników dworca. Prace przygotowawcze rozpoczęły się w 2017 roku od konsultacji społecznych przeprowadzonych w formie warsztatów kreatywnych. Otwarte spotkanie zorganizowane w Urzędzie Miasta Częstochowy zgromadziło kilkadziesiąt osób, w tym przedstawicieli różnych organizacji społecznych zainteresowanych projektem.

Konkurs Architektoniczny Gwarancją Nowoczesności

Aby Częstochowa zyskała reprezentacyjny obiekt zapewniający wysoki standard obsługi podróżnych, PKP, pełniące rolę inwestora, zdecydowały się na organizację konkursu architektonicznego. Współpraca z Miastem Częstochowa i PKS Częstochowa oraz zaangażowanie ekspertów z lokalnego oddziału Stowarzyszenia Architektów Polskich zapewniły profesjonalny przebieg konkursu. Zwycięski projekt został opracowany przez konsorcjum polskich i francuskich pracowni architektonicznych, co świadczy o wysokim poziomie wybranej koncepcji.

Jednogłośna Opinia o Rozbiórce

Interesującym faktem jest, że pomimo dopuszczenia w warunkach konkursu zarówno możliwości przebudowy istniejącego dworca, jak i budowy nowego obiektu, wszystkie 23 zgłoszone projekty zakładały rozbiórkę obecnego budynku i zastąpienie go nową konstrukcją. Warto zauważyć, że w jednej z grup architektów, która złożyła swój projekt, znajdował się członek zarządu Grupy Elanex – organizacji obecnie protestującej przeciwko budowie. Choć ten konkretny projekt nie zdobył nagrody, również on przewidywał wyburzenie zachodniego skrzydła dworca i znaczącą zmianę wyglądu całej bryły, mimo że warunki konkursu nie narzucały tak daleko idących zmian.

Niefunkcjonalność Starego Dworca

Obecny dworzec w Częstochowie charakteryzuje się znaczną przeskalowaniem i niską funkcjonalnością, co skutkuje wykorzystywaniem jedynie niewielkiej części jego całkowitej powierzchni. Wiele pomieszczeń stoi pustych i jest wyłączonych z użytkowania, a wschodni pawilon jest całkowicie zamknięty. Istniejący budynek nie spełnia współczesnych standardów i wymogów technicznych. Jest również nieatrakcyjny dla potencjalnych najemców lokali handlowo-usługowych, ponieważ część przestrzeni komercyjnej znajduje się na wyższych kondygnacjach lub w miejscach o ograniczonym przepływie pieszych, a pasaż nad torami nie posiada niezbędnej instalacji wodno-kanalizacyjnej.

Nowa Jakość i Funkcjonalność

Nowy projekt zakłada stworzenie nowoczesnego centrum przesiadkowego integrującego transport kolejowy i

autobusowy, a także optymalizację układu komunikacyjnego wewnątrz obiektu. Lokale komercyjne zostaną strategicznie rozmieszczone wzdłuż głównych ciągów pieszych, co zwiększy ich atrakcyjność. Co istotne, powierzchnie przeznaczone na wynajem w pasażu i pawilonie zachodnim będą modułowe, z możliwością łączenia, dzielenia i dostosowywania do indywidualnych potrzeb najemców. Cały obiekt zostanie w pełni przystosowany do unijnych standardów dostępności dla wszystkich grup podróżnych, w tym osób o ograniczonej mobilności i pasażerów z niepełnosprawnościami. Powierzchnia nowego dworca wyniesie 5231 m kw., co jest wartością porównywalną z dworcami w miastach o podobnej wielkości i liczbie pasażerów, takich jak Gdynia i Olsztyn, i większą niż w Rzeszowie czy Radomiu.

Kontynuacja Zaawansowanego Projektu

Obecny Zarząd PKP S.A. przejął projekt budowy nowego dworca na zaawansowanym etapie, po uzyskaniu pozwolenia na budowę i wyborze wykonawcy. Prace zostały czasowo wstrzymane z powodu postępowania konserwatora zabytków, który ostatecznie nie uznał częstochowskiego dworca za obiekt wymagający ochrony. Samo postępowanie wpłynęło negatywnie na harmonogram inwestycji i uniemożliwiło skorzystanie z wcześniej przyznanego dofinansowania unijnego.

Aspekty Ekonomiczne Przebudowy i Budowy

Aktualnie realizowany wariant inwestycji, obejmujący koszty robót budowlanych, wynosi 119 mln zł brutto. Szacowana wartość przebudowy istniejącego dworca z zachowaniem jego bryły wyniosłaby około 198 mln zł brutto. Dodatkowo, w całkowitych kosztach inwestycji uwzględniono 2,6 mln zł na studium wykonalności, konkurs architektoniczny, projekt oraz opłaty przyłączeniowe. Do kosztów ewentualnej modernizacji starego dworca należałoby doliczyć trudne do oszacowania na ten moment koszty wykupu praw autorskich do projektu architektonicznego.

Analiza Kosztów Utrzymania i Wcześniejsze Próby Remontu

W 2015 roku PKP analizowały możliwość remontu istniejącego obiektu w celu dostosowania go do potrzeb pasażerów z ograniczoną mobilnością i wymogów bezpieczeństwa przeciwpożarowego. Jednakże, z uwagi na brak porozumienia z architektem dworca w kwestii praw autorskich i możliwości zaangażowania innych projektantów, próby te zakończyły się niepowodzeniem. Szacowane roczne koszty utrzymania nowego obiektu wynoszą 4,8 mln zł, natomiast zmodernizowanego dworca w starej bryle – 5,6 mln zł. Ponadto, ze względu na niespełnienie oczekiwanych parametrów energochłonności, zmodernizowany dworzec generowałby wyższe koszty środowiskowe związane ze zwiększonym zużyciem energii elektrycznej i cieplnej.

Konsekwencje Zmiany Koncepcji

Jakakolwiek zmiana koncepcji przebudowy dworca na obecnym etapie wiązałaby się z utratą znaczących dotacji ze środków europejskich (FEnIKS). Wstrzymanie inwestycji wymagałoby zamówienia nowego projektu, uzyskania nowego pozwolenia na budowę, wyboru nowego wykonawcy robót i inżyniera kontraktu. Obecne wycofanie się z inwestycji bez racjonalnych przyczyn skutkowałoby poniesieniem kosztów potencjalnych roszczeń ze strony kontrahentów. Warto przypomnieć, że w wyniku działań lokalnych aktywistów dążących do wpisania dworca do rejestru zabytków i wynikającego z tego opóźnienia, PKP już straciły około 2 mln zł dofinansowania unijnego (POIiŚ). Zaniechanie inwestycji oznaczałoby również utratę 2,6 mln zł zainwestowanych w studium wykonalności, konkurs architektoniczny i projekt.

Źródło zdjęcia: Polskie Koleje Państwowe