Kolejowe przewozy towarowe: Węgiel kamienny traci dominującą pozycję

Źródło zdjęcia: Redakcja KoleoNews

Zmieniająca się struktura przewozów kolejowych w Polsce wskazuje na odejście od dominacji węgla kamiennego. Coraz większe znaczenie zyskują inne grupy towarów, co świadczy o ewolucji sektora transportu szynowego w kierunku nowoczesnej logistyki. Trendy te odzwierciedlają szersze zmiany w polskiej gospodarce i potrzebę dostosowania infrastruktury oraz usług do nowych wymagań rynkowych.

W 2024 roku węgiel kamienny ostatecznie utracił swoją dominującą pozycję w przewozach towarów koleją. Odnotowano znaczący spadek transportu tego surowca o 12,9 miliona ton w porównaniu do roku 2023. Udział grupy surowców energetycznych, w której węgiel kamienny jest kluczowy, po raz pierwszy w historii spadł poniżej 30% w ogólnej masie przewożonych towarów. Dla porównania, jeszcze w 2015 roku masa ładunków z tej grupy stanowiła ponad 40% wszystkich towarów transportowanych koleją. Ta istotna zmiana potwierdza wyraźną tendencję spadkową zarówno popytu, jak i podaży na węgiel kamienny w Polsce.

Zmiany strukturalne w przewozach kolejowych

W 2024 roku polska kolej przewiozła łącznie 223,5 miliona ton towarów, realizując przy tym 58,3 miliarda tonokilometrów pracy przewozowej. Pomimo ogólnego spadku wolumenu przewozów (o 3,5%) i pracy przewozowej (o 5,4%) w porównaniu do roku poprzedniego, struktura przewożonych ładunków uległa wyraźnej ewolucji. Dr inż. Ignacy Góra, Prezes Urzędu Transportu Kolejowego, podkreśla, że kolej przestaje być jedynie środkiem transportu surowców, stając się nowoczesnym elementem logistyki, dostosowanym do dynamicznie zmieniającej się gospodarki. Udział węgla kamiennego w pracy przewozowej spadł poniżej 20%, a przewożona masa tego towaru systematycznie maleje z roku na rok – w 2024 roku wyniosła 62,6 miliona ton, podczas gdy w 2023 roku było to 75,5 miliona ton.

Nowi liderzy i rosnące segmenty

W miejsce węgla kamiennego rośnie znaczenie innych kategorii towarów. Po raz pierwszy od wielu lat (z wyłączeniem lat 2020-2021) liderem pod względem wykonanej pracy przewozowej nie była grupa zawierająca węgiel kamienny. Pierwsze miejsce zajęła grupa rudy metali i pozostałe produkty górnictwa, z udziałem w rynku na poziomie 28,3%. Na drugiej pozycji, z 19,7% udziału w pracy przewozowej, uplasowała się grupa koks i produkty rafinacji ropy naftowej. Praca przewozowa wykonana w transporcie węgla kamiennego i brunatnego, ropy naftowej i gazu ziemnego zapewniła tej grupie trzecie miejsce z udziałem 18,1%. Na czwartym miejscu znalazły się towary trudne do jednoznacznego sklasyfikowania, na przykład przewożone kontenerowo, z udziałem 13,5%.

Perspektywy dla polskiej kolei

Znaczące wzrosty w porównaniu z rokiem 2023 odnotowano w przewozach maszyn, urządzeń i elektroniki (+90,7%), chemikaliów i tworzyw sztucznych (+11,3%) oraz materiałów budowlanych, takich jak cement czy gips (+31,5%). Spadki, oprócz węgla kamiennego, objęły również przewozy produktów rolnych i metali (około 16%). Prezes UTK, Ignacy Góra, zauważa rozwój międzynarodowej wymiany kolejowej. Już 44% całkowitej pracy przewozowej dotyczyło eksportu, importu lub tranzytu, co świadczy o rosnącej roli Polski jako ważnego ogniwa europejskiej logistyki. W czwartym kwartale 2024 roku masa przewiezionych towarów wyniosła 57 milionów ton, a wykonana praca przewozowa osiągnęła 14,4 miliarda tonokilometrów, co było nieco niższe niż w analogicznym okresie 2023 roku. Największy spadek w masie w tym kwartale odnotowano w grupach: węgiel kamienny, brunatny, ropa naftowa i gaz ziemny; produkty rolnictwa, łowiectwa, leśnictwa, rybactwa i rybołówstwa; koks, brykiety, produkty rafinacji ropy naftowej, gazy wytwarzane metodami przemysłowymi. Wzrost dotyczył grupy wyrobów z pozostałych surowców niemetalicznych oraz rudy żelaza.